რას წარმოადგენს ტრანსცხიმები და რამდენად სახიფათოა ჯანმრთელობისათვის?

ტრანსცხიმები მიიღება ხელოვნური გზით არანაჯერი ცხიმების გადამუშავებისას  ნაჯერ ცხიმებად, მათი გაცხელების და ჰიდროგენიზაციის (წყალბადის ატომების დამატებით) საშუალებით. ჰიდროგენიზაციით თხევადი მცენარეული ზეთები მყარ მასად გადაიქცევიან, ისეთი როგორიაა მარგარინი ან კულინარიული ცხიმები.

მცირე რაოდენობით ბუნებრივ ტრანსცხიმებს შეიცავს ხორცი და რძის პროდუქტები.

ტრანსცხიმების წარმოშობის ისტორია:

პირველი საწარმოო ტრანსცხიმები გაჩნდა საფრანგეთში მე-19 საუკუნის მეორე ნახევარში. იმ პერიოდში ნაღების კარაქი დეფიციტური გახლდათ და ამ პრობლემის მოსაგვარებლად იმპერატორმა ნაპოლეონ III-მ კონკურსი გამოაცხადა მისი იაფფასიანი ანალოგის შესაქმნელად. ქიმიკოსმა იპოლიტ მეჟ-მურიემ წინადადება დააყენა, რომ მცენარეული ზეთი წყალბადით გაეჯერებინათ. ეს შემადგენლობას სიმყარეს აძლევდა და მას ნაღების კარაქს ამსგავსებდა. ამ პროდუქტს მარგარინი უწოდეს და წარმოებაში გაუშვეს.

საფრთხე:

მოგვიანებით აღმოჩნდა, რომ მარგარინის დამზადებისას ზოგიერთი მოლეკულა არ მდიდრდება წყალბადით, იცვლის მხოლოდ სტრუქტურას და ტრანსცხიმად გადაიქცევა.  70-იანი წლების ბოლოს გამოჩნდა პირველი მტკიცებულება: საწარმოო ტრანსცხიმები ზრდიან გული კორონარული დაავადებების რისკს. 2006 წელს ინგლისურ „სამედიცინო ჟურნალში“ გამოქვეყნებული იყო სამეცნიერო მასალები, რომლებიც ადასტურებდნენ, რომ ტრანსცხიმები ზრდიან სისხლში „ცუდი“ ქოლესტერინის კონცენტრაციას და ამის შედეგად, ათეროსკლეროზის რისკს. მოგვიანებით დადგინდა კავშირი ტრანსცხიმებსა და მკერდის კიბოს, პროსტატის, დიაბეტის  წარმოქმნის რისკს შორის. ტრანსცხიმებს შეუძლიათ გამოიწვიონ აუცილებელი ფერმენტების მუშაობის პროცესის დარღვევა, რომლებიც აუვნებელყოფენ ორგანიზმში მოხვედრილ ქიმიურ ნივთიერებებს და კანცეროგენებს.  საინტერესოა, რომ ასეთი მძიმე თვისებები აქვთ მხოლოდ საწარმოო ტრანსცხიმებს და არა ბუნებრივს.

რომელი პროდუქტი შეიცავს ტრანსცხიმებს:

საწარმოო ტრანსცხიმებს შეიცავს კულინარული ცხიმები, აქედან გამომდინარე ის არის სხვადასხვა ტიპის ნამცხვრებში, პოპ-კორნში, ჩიპსებში, კრეკერებში და გამოსაცხობად მზა ცომებშიც კი. ტრანსცხიმები უხვადაა ფრიტიურში მომზადებულ ყველა პროდუქტში.

ასევე ყურადღება მისაქცევია ის ფაქტიც, რომ ტრანსცხიმები ხშირად არის ისეთ დამუშვებულ მაღალნახშირწყლოვან პროდუქტებში, რომლებიც მაღალი გლიკემიური ინდექსით გამოირჩევიან და იწვევენ ინსულინის დონის მატებას და ჭარბი ცხიმის დაგროვებას.

2006 წელს აშშ-ს კონგრესის მიერ მწარმოებლებს დაეკისრათ ვალდებულება პროდუქტის შეფუთვაზე მიუთითონ ტრანსცხიმების შემცველობა და წილი. ბევრ შტატში მიღებულია კანონი, რომელიც ზღუდავს ან სრულად კრძლავს ტრანსცხიმების გამოყენებას რესტორანებში და სკოლის სასადილოებში.

დასაშვები რაოდენობა:

ექიმები გვირჩევენ დღეღამეში არაუმეტეს 1 გრამზე მეტი ტრანსცხიმების მოხმარებას. თუმცა, ბუნებრივია გაუგებარია, როგორ უნდა დავიცვათ ეს რეკომენდაცია – ვინ შეძლებს დაითვალოს რა პროცენტი ტრანსცხიმია თითოეულ შეჭმულ კრეკერში.

ზოგადად, ცნება „მავნე“ და „სასარგებლო“ ცხიმი შედარებითია. ნებისმიერი სახის ცხიმის გადაჭარბებულ მოხმარებას არ მოაქვს სიკეთე.  ჯონს ჰოპკინსის უნივერისტეტის პროფესორმა ბენჯამინ კაბალიერომ ამ პრობლემის თავისებური მარტივი გადაწყვეტა შემოგვთავაზა – შეიზღუდოს ნებისმიერი ტიპის ცხიმების მოხმარება; ცხიმები მთლიანი დღიური კალორაჟის მხოლოდ 10% უნდა შეადგენდნენ. ასეთ შემთხვევაში თქვენ გარანტირებულად არ გადააჭარბებთ ტრანსცხიმების დასაშვებ ნორმას.